Tabia za Kisaikolojia (Psychopathy) vs Tabia za Kijamii (Sociopathy) [Tofauti Kuu Kulingana na Sayansi ya Ubongo]

Utangulizi

Tabia za kisaikolojia (psychopathy) na tabia za kijamii (sociopathy) ni hali mbili za kisaikolojia zinazohusishwa na uwezo wa kudumisha mahusiano ya kijamii, uwezo wa kujisikia huru na hatia, na uwezo wa kufanya maamuzi ya kimaadili. Ingawa mara nyingi huchanganywa, hali hizi mbili zina tofauti kubwa za kisaikolojia, kijamii, na kikiolojia. Makala hii itafafanua kwa undani tofauti kati ya hali hizi mbili kulingana na sayansi ya ubongo, pamoja na mifano na marejeleo ya kisayansi.

Ufafanuzi wa Psychopathy na Sociopathy

Psychopathy ni hali ya kisaikolojia inayojulikana kwa ukosefu wa huruma, uwezo wa kujisikia huru na hatia, na tabia za kudanganywa na kujivunia. Watu wenye psychopathy mara nyingi huwa na uwezo wa kuvutia na kudanganya wengine, lakini hawana uwezo wa kushirikiana kwa undani wa kihisia.

Sociopathy ni hali inayohusishwa na tabia za kijamii ambazo ni za kinyume na sheria za kijamii na kimaadili. Watu wenye sociopathy huwa na uwezo wa kujisikia huru na hatia, lakini kwa kiwango cha chini kuliko watu wenye psychopathy. Wanaweza kuwa na mahusiano ya karibu na watu wachache, lakini mara nyingi huwa na tabia za kinyume na sheria.

Tofauti za Kisaikolojia

1. Asili ya HaliPsychopathy: Inachukuliwa kuwa hali ya kimaumbile zaidi, ikihusishwa na tofauti za kikiolojia katika ubongo. Tafiti za kisayansi zinaonyesha kuwa watu wenye psychopathy wana tofauti katika sehemu za ubongo zinazohusika na udhibiti wa hisia na maamuzi ya kimaadili, kama vile amygdala na prefrontal cortex (Blair, 2006). Sociopathy: Inachukuliwa kuwa hali inayotokana na mazingira, kama vile ukatili wa kitoto, ukosefu wa malezi, au mazingira ya kijamii yenye shida. Hii inaweza kusababisha mtu kukosa uwezo wa kujisikia huru na hatia kwa njia inayofanana na psychopathy, lakini kwa sababu za kimazingira.

2. Udhibiti wa HisiaPsychopathy: Watu wenye psychopathy huwa na uwezo wa kudhibiti hisia zao kwa ufanisi, mara nyingi wakionyesha tabia ya kuvutia na kudanganya. Wanapata kufurahia kuwadhuru wengine bila kujisikia huru. Sociopathy: Watu wenye sociopathy huwa na udhibiti mdogo wa hisia na mara nyingi huwa na hasira au chuki kwa wengine. Wanapata kufanya vitendo vya kinyume na sheria kwa sababu za kihisia zaidi.

Tofauti za Kikiolojia (Sayansi ya Ubongo)

1. Amygdala Psychopathy: Tafiti zinaonyesha kuwa amygdala, sehemu ya ubongo inayohusika na hisia za hofu na huruma, inaweza kuwa na shida kwa watu wenye psychopathy. Hii inaweza kusababisha ukosefu wa huruma na uwezo wa kujisikia huru (Kiehl, 2006). Sociopathy: Watu wenye sociopathy wanaweza kuwa na shida ndogo katika amygdala, lakini hii inaweza kusababishwa na mazingira badala ya mabadiliko ya kimaumbile.

2. Prefrontal Cortex Psychopathy: Prefrontal cortex, ambayo inahusika na udhibiti wa hisia na maamuzi ya kimaadili, inaweza kuwa na shida kwa watu wenye psychopathy. Hii inaweza kusababisha tabia za kudanganya na uwezo wa kufanya maamuzi bila kujali madhara kwa wengine (Hare, 1999). Sociopathy: Watu wenye sociopathy wanaweza kuwa na shida ndogo katika prefrontal cortex, lakini hii inaweza kusababishwa na mazingira kama vile ukatili wa kitoto.

Tofauti za Kijamii

1. Mahusiano Psychopathy: Watu wenye psychopathy huwa na uwezo wa kuvutia na kudanganya wengine, lakini mara nyingi hawana mahusiano ya kweli ya kihisia. Wanapata kufurahia kuwadhuru wengine bila kujisikia huru. Sociopathy: Watu wenye sociopathy wanaweza kuwa na mahusiano ya karibu na watu wachache, lakini mara nyingi huwa na tabia za kinyume na sheria.

2. Tabia za Kinyume na Sheria Psychopathy: Watu wenye psychopathy huwa na uwezo wa kufanya vitendo vya kinyume na sheria kwa njia ya kimkakati na ya kudanganya. Sociopathy: Watu wenye sociopathy huwa na tabia za kinyume na sheria kwa sababu za kihisia zaidi, kama vile hasira au chuki.

Hitimisho

Psychopathy na sociopathy ni hali mbili tofauti za kisaikolojia ambazo zina tofauti kubwa za kisaikolojia, kikiolojia, na kijamii. Psychopathy inahusishwa zaidi na mabadiliko ya kimaumbile katika ubongo, wakati sociopathy inahusishwa zaidi na mazingira. Sayansi ya ubongo inaonyesha kuwa tofauti katika sehemu za ubongo kama vile amygdala na prefrontal cortex zina jukumu kubwa katika kuelewa hali hizi.

Marejeleo

1. Blair, R. J. R. (2006). “The amygdala and ventromedial prefrontal cortex in morality and psychopathy.” Trends in Cognitive Sciences, 11(9), 387-392.
   Link
2. Kiehl, K. A. (2006). “A cognitive neuroscience perspective on psychopathy: Evidence for paralimbic system dysfunction.” Psychiatry Research, 142(2-3), 107-128.
   Link
3. Hare, R. D. (1999). “Without Conscience: The Disturbing World of the Psychopaths Among Us.” Guilford Press.
   Link